Ochazuke là một món ăn đơn giản, luôn sẵn sàng trong mọi căn bếp và tiện lợi đến mức xuất hiện khá thường xuyên trong thực đơn nhà mình. Trời nắng nóng ăn cũng thanh mát mà trời lạnh được xì xụp bát cơm chan nước trà nóng cũng ấm sực cả người!

Trong nền ẩm thực tinh tế của Nhật Bản, có những món ăn không cầu kỳ, không phô trương, nhưng lại in sâu trong tâm trí người thưởng thức bởi sự giản dị, thanh khiết và gần gũi như thế chính là Ochazuke (お茶漬け) – món cơm chan trà nóng, nhẹ nhàng như một cái ôm vào buổi chiều se lạnh.

Ochazuke ra đời từ thời Heian (794–1185), bắt đầu bằng thói quen chan nước nóng vào cơm trắng để dễ ăn. Đến thời Edo (1603–1868), nước nóng được thay thế bằng trà xanh, mang đến hương thơm và vị thanh mát đặc trưng. Không rườm rà, không phức tạp, ochazuke là món ăn của sự tiết chế khi nó mang tinh thần “đủ đầy trong sự giản đơn”, vốn là một nét đẹp trong văn hóa Nhật Bản. Ngày nay, người Nhật vẫn thường ăn ochazuke vào những lúc mệt mỏi, vào buổi đêm sau một ngày dài, hoặc bất kỳ khi nào họ muốn một bữa cơm nhẹ nhàng mà ấm bụng.

Ochazuke từng được xem là món ăn của tầng lớp bình dân, nhưng đến ngày nay, nó được yêu thích bởi mọi tầng lớp trong xã hội từ học sinh, nhân viên văn phòng đến các đầu bếp nổi tiếng, nhờ sự đơn giản mà tinh tế. Ngày nay, người Nhật vẫn dùng ochazuke như một món “an ủi tâm hồn” – nhẹ nhàng nhưng đầy đủ dinh dưỡng. Nhiều gia đình luôn có sẵn gói ochazuke ăn liền (furikake + trà túi) để dùng nhanh sau những ngày bận rộn. Món ăn này cũng rất phổ biến trong các nhà hàng, thậm chí xuất hiện trong bữa sáng của khách sạn kiểu Nhật (ryokan).

Là một món ăn đơn giản, nhanh chóng nhưng đầy biến hoá, điểm đặc biệt nhất của ochazuke là không có công thức cố định. Tất cả những gì bạn cần là:

• Một bát cơm trắng
• Một lượng nhỏ nguyên liệu mặn hay đậm đà vị umami
• Một ít trà nóng hoặc nước dùng nhẹ để chan vào

Với ba thành phần này, Ochazuke cho phép bạn sáng tạo gần như vô hạn – tận dụng mọi nguyên liệu sẵn có trong tủ lạnh hoặc theo sở thích cá nhân mà vẫn cho ra một món ăn tinh tế, dễ ăn và trọn vị.

Ochazuke có thể được biến tấu với nhiều loại đạm khác nhau, tùy khẩu vị và sở thích:

• Cá hồi (sake): nướng, chiên hoặc xé nhỏ. Đây là lựa chọn phổ biến và kinh điển nhất.
• Cá ngừ (maguro): phi lê sống thái lát (kiểu sashimi), trộn xì dầu hoặc sốt mè.
• Cá cơm khô hoặc cá bào khô (katsuobushi): tiện lợi và đậm vị umami.
• Thịt gà xé, thịt bò áp chảo thái mỏng hoặc thịt heo quay cắt lát.
• Trứng: trứng lòng đào, trứng luộc, hoặc trứng muối nghiền.
• Tôm luộc hoặc tôm khô rang cũng là lựa chọn nhanh và thơm ngon.

Dành cho những ai muốn thanh lọc cơ thể hoặc đang ăn chay, một bát ochazuke chay thanh đạm mà vẫn tròn vị là lựa chọn tuyệt vời với vô vàn topping phù hợp như:

• Đậu phụ chiên giòn, đậu phụ hấp hoặc đậu hũ non rắc mè rang.
• Nấm: nấm hương, nấm đùi gà, nấm kim châm xào nhẹ với nước tương.
• Mơ muối (umeboshi) – vị chua mặn đặc trưng, cực hợp với trà xanh.
• Lá vừng (shiso), hành lá, gừng ngâm, củ cải muối, dưa leo muối…
• Rong biển khô, vừng rang, kombu xào ngọt, vừng đen giã….

Chan vào cơm, phần nước nóng đóng vai trò kết nối và làm dịu tất cả nguyên liệu. Bạn có thể chọn:

• Trà xanh Nhật Bản (sencha) – thanh nhẹ, tươi mát, phù hợp hầu hết nguyên liệu.
• Hojicha – trà rang thơm, vị trầm ấm, rất hợp với món có thịt hoặc cá béo.
• Genmaicha – trà xanh pha gạo rang hoặc trà lúa mạch sobacha có mùi thơm hạt, rất đặc trưng.
• Nước dùng dashi nhạt – nấu từ kombu (rong biển) và katsuobushi (cá ngừ khô), giàu vị umami, dùng trong các phiên bản ochazuke nhà hàng.
• Nước rau củ – phù hợp với người ăn chay, tạo vị ngọt thanh dễ chịu.
• Hoặc đơn giản là bất cứ loại trà nào bạn thích và thấy phù hợp với các nguyên liệu sử dụng trong món ochazuke của bạn. Như mình hôm nay dùng một loại trà trắng lá to, ít đắng chát, thơm hương hoa và có nhiều hậu ngọt để cân bằng lại vị béo của cá hồi.

Món ăn nhà mình hôm nay sẽ là món ochazuke kết hợp các nguyên liệu nhà đang có sẵn với cá hồi chiên, mơ muối, rong biển và nấm shitake khô. Món ăn mang hương vị hài hòa giữa béo, chua, mặn, và thanh của nước trà.

Nguyên liệu (cho 1 phần ăn):

• 1 bát cơm trắng (nguội hoặc còn ấm đều được)
• 1 miếng cá hồi phi lê, ướp với một chút muối
• 2–3 cái nấm shitake khô, ngâm nước ấm cho mềm, xào sơ với chút dầu mè
• 1–2 quả mơ muối (umeboshi), băm nhỏ
• Lá vừng (shiso) hoặc tía tô cắt nhỏ (nếu có)
• Rong biển khô, hành lá thái nhỏ
• Vừng rang (mè trắng)
• 150–200ml bạch trà nóng

Cách làm:

• Trộn cơm: Cơm nguội trộn đều với mơ muối băm, lá vừng và một chút vừng rang.
• Phi lê cá hồi chiên áp chảo với chút dầu cho vàng đều hai mặt, sau đó để ráo bớt dầu.
• Nấm shitake khô ngâm nở, thái lát rồi xào sơ với dầu mè, để thơm và mềm.
• Cho cơm vào bát, xếp cá hồi, nấm hương, hành lá, rong biển và vừng rang lên mặt.
• Rót từ từ trà nóng vào bát, ngập khoảng 2/3 phần cơm.
• Dùng ngay khi còn nóng. Có thể thêm chút wasabi nếu thích vị cay nhẹ.

Ochazuke không khiến bạn no đến đầy bụng, nhưng lại làm dịu cả một ngày dài. Đó là món ăn bạn tìm đến khi không muốn nghĩ ngợi, khi cần nghỉ ngơi, hay chỉ đơn giản là muốn tự thưởng cho mình điều gì đó ấm áp, nhẹ nhàng.

Ngay khi chan trà nóng vào bát, một làn hương dịu dàng bốc lên mang mùi trà thoảng nhẹ hương hoa, mùi cá hồi chiên thơm lừng, hoà quyện với vị mơ muối chua mặn hài hoà và chút ngọt đất của nấm hương.

Từng hạt cơm mềm thấm trà trở nên mượt mà, thanh mát, như đang tan chậm trong miệng. Vị béo nhẹ của cá hồi được cân bằng bởi độ chua nhẹ từ mơ muối, làm món ăn không hề ngấy mà ngược lại, rất dễ chịu. Nấm hương mang đến độ dai nhẹ và vị umami đậm đà, trong khi hành lá, vừng rang và rong biển khô góp phần thêm những nốt hương, vị điểm cho tổng thể thêm hài hoà. Giữa một thế giới luôn bận rộn, ochazuke là một bữa ăn mộc mạc, thanh khiết, và luôn sẵn sàng chờ bạn trở về.